W trosce o zdrowie stopy naszych dzieci warto zadbać o nie już od pierwszych momentów. Nowonarodzone dziecko ma charakterystycznie ustawione nóżki. Kształtem przypominają one literę ”O” (kolana szpotawe), strona podeszwowa stopy skierowana jest delikatnie ku stronie wewnętrznej, a paluszki stóp skierowane są ku sobie. Niemowlęta wykazują dużą aktywność w obrębie nóg i stóp, potrafią poruszać paluszkami, rozstawiać je, poruszać każdym z osobna, zaciskać je i wkładać do buzi.
Kolejnym etapem, a może najważniejszym, z pewnością natomiast wyczekiwanym przez każdego rodzica jest nauka chodzenia. Dzieje się to najczęściej między 13, a 15 miesiącem życia. Maluch przemieszcza się jeszcze na czworakach, ale coraz częściej wybiera pozycję horyzontalną. Dziecko w tym wieku stawia nóżki szeroko, są one zgięte w kolanach oraz w stawach biodrowych. Ułatwia to utrzymanie równowagi ciała. U większości dzieci obserwuje się szpotawe ustawienie nóżek. Paluszki stóp ułożone są promieniście. Po stronie podeszwej występuje poduszka tłuszczowa, co powoduje tak zwane płaskostopie fizjologiczne. Płaskostopie fizjologiczne spowodowane jest również tym, iż mięśnie i więzadła maluszka są jeszcze słabe i nieprzystosowane do dźwiganie jego masy ciała. W miarę rozwoju dziecka aparat mięśniowo-więzadłowy wzmacnia się, a poduszeczka tłuszczowa zanika , co następuje w około trzecim roku życia dziecka. Pojawia się łuk między piętą, a paluchem.
Kiedy mamy do czynienia z płaskostopiem fizjologicznym, a kiedy to już jest wada stopy?
Płaskostopie, inaczej platfus, to zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się łuków kości , które decydują o nieprawidłowym ułożeniu stopy na podłożu, w rezultacie stopa staje się płaska. Stopa o prawidłowej budowie nie dotyka podłoża całą powierzchnią, jej kości układają się w łuk. W przypadku płaskostopia cała stopa przylega do podłoża. Kości w takiej stopie ułożone są w lini prostej. Prawidłowo zbudowana stopa wspierana jest o podłoże w trzech punktach: piętą, głową pierwszej kości śródstopia, głową piątej kości śródstopia.
Fizjologiczne płaskostopie zanika około 4-5 roku życia dziecka, stopy dziecka powinny być już finalnie ukształtowane. Rodzic powinien przede wszystkim obserwować swoje dziecko. To jakie ślady stóp zostawia dziecko po wyjściu z kąpieli lub na mokrym piasku, może wskazywać na płaskostopie. Ślady prawidłowo zbudowanej stopy powinny odbijać przodostopie, palce, zewnętrzny brzeg oraz pięty. Można także poprosić, by dziecko stanęło na palcach. Wtedy zwracamy uwagę na brzeg przyśrodkowy stopy, czy jest on prawidłowo wydrążony. Warto zwrócić uwagę na obuwie. Osoby z płaskostopiem mocniej zdzierają podeszwę od strony przyśrodkowej.
Często wraz z zanikiem łuków stopy dochodzi także do innych wad np. koślawego palucha. Koślawy paluch czyli halluks, występuje głównie u kobiet. Jest wynikiem słabej konstrukcji więzadłwo-stawowej. Głowa pierwszej kości śródstopia wystaje przyśrodkowo, a paluch odchyla się w bok, pojawia się stan zapalny. Przyczyną koślawego palucha są głównie predyspozycje genetyczne, ale także źle dobrane obuwie.
Jakie są rodzaje płaskostopia?
Wyróżniamy dwa rodzaje płaskostopia w zależności od tego, który łuk jest zdeformowany. Płaskostopie podłużne występuje przy obniżeniu łuku przyśrodkowego. Płaskostopie poprzeczne występujące w wypadku obniżenia łuku poprzecznego przedniego.
Skąd się bierze płaskostopie i jak je leczyć?
Przyczyny płaskostopia są dwojakie: wrodzone i porażenne. Przyczyną wady może być krzywica, czyli niedobór witaminy D, niezbędnej do budowy kości. W zapobieganiu jej najważniejsze jest podawanie dzieciom witaminy D, w dawce ustalonej przez lekarza, częste spacery, a także dieta bogata w wapń i fosfor (warzywa, mleko, sery i inne przetwory mleczne). Przyczyną płaskostopia u dzieci może być chodzenie w nieodpowiednim obuwiu oraz duża masa ciała.
Leczenie płaskostopia u dzieci jest najczęściej zachowawcze polegające na gimnastyce, noszeniu wkładek i obuwia ortopedycznego. Gimnastyka powinna obejmować rozruszanie mięśni poprzez podnoszenie stopami woreczków z ryżem, turlanie stopami piłeczek, chodzenie na zewnętrznych krawędziach stóp oraz na palcach. Jak najczęściej dziecko powinno chodzić bosą stopą po nierównych powierzchniach, na przykład po piasku, trawie. Szczególnie wtedy aktywują się mięśnie całych stóp. Nierzadko lekarz ortopeda zaleca noszenie wkładki ortopedyczne dziecięce oraz robionych na zamówienie butów ortopedycznych. Należy jednak pamiętać, że noszenie wkładek pomaga zachować jednak tylko prawidłowy kształt stopy uzyskany poprzez ćwiczenia. W ciężkich przypadkach konieczne jest niestety leczenie operacyjne.
Najlepsza profilaktyka to odpowiednie buty.
Oprócz wspomnianej suplementacji witaminą D, rodzice w trosce o prawidłowy rozwój stóp u swoich dzieci powinni zwrócić szczególną uwagę na dobór obuwia. Płaskie stopy mają najczęściej te dzieci, które uczyły się chodzić w złym obuwiu. Ortopedzi alarmują, że płaskostopie dotyczy coraz to większej liczby dzieci. Może być całkowicie wyleczone, lecz pamiętać trzeba o stabilnym oparciu, jakim jest obuwie. Wybierając buty dla maluszka powinniśmy kierować się nie modą, ale zdrowiem, warto skonsultować się z lekarzem ortopedą odnośnie planowanego zakupu. Ogólnym zaleceniem specjalistów jest dobieranie obuwia z odpowiednich materiałów oraz o wysokiej jakości wykonania. Buty powinny być ze skóry albo nieimpregnowanego płótna, co zapewni odpowiednią wentylację. Podeszwa powinna być sprężysta, zapewniająca odpowiednią amortyzację. Spody bucików powinny się łatwo zginać tam gdzie zaczynają się palce dziecka. Najlepiej, aby buty sięgały ponad kostkę, były sznurowane lub zapinane na rzepy. Tylna część butów, czyli zakładka musi być sprężysta, aby wspomagać prawidłowe ułożenie stopy. Dobierając rozmiar powinien on być 5-8 mm większy niż stopa dziecka, stopy dziecka przesuwają się do przodu przy każdym ruchu oraz bardzo szybko rosną. Tanie buty profilaktyczne można zakupić w internetowym sklepie www.tomcio.pl. Sklep tomcio.pl został polecony przez zaprzyjaźnionego fizjoterapeutę, który sam kupuje tam buty swoim dzieciom.
Należy upewnić się, że buty mają podparcie dla łuku stopy. Buty powinny być dopasowane indywidualnie dla każdego dziecka. „Nie wiedziałam, że dziecko nie powinno chodzić w butach po starszym rodzeństwie”- mówi mama małej Oli. „Dopiero lekarz ortopeda powiedział mi, że w ten sposób mogę zaszkodzić córce i zdeformować jej stopy”.
Co można zrobić dla rozwoju zdrowych stóp dzieci?
Przede wszystkim oberwać dziecko. Niepokojące zachowania, anomalia w budowie powinny nas skłonić do wizyty u lekarza. Należy dać dziecku wystarczającą ilość czasu na naukę chodzenia. Nie należy specjalnie zachęcać dziecka, ani go poganiać, stanie ono o własnych siłach, kiedy będzie na to gotowe. Kolejnym ważnym etapem, co podkreślają ortopedzi, jest zakup odpowiedniego obuwia profilaktycznego. Obuwie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka. Nie zapominajmy również o pozwoleniu dziecku chodzeniu na bosaka, jest to idealne ćwiczenie dla małych nóżek. W razie jakichkolwiek wątpliwości, nie czekajmy, kierujmy nasze kroki do lekarza specjalisty.